Gdzie jest Pan Tadeusz?

Zanim odpowiemy sobie na to, dlaczego Pan Tadeusz jest w domenie publicznej,  pytanie, warto się najpierw zastanowić, czym jest dobro wspólne. Każdy może spacerować po górach, przejechać się tramwajem, wypożyczyć książkę z biblioteki publicznej. Oczywiste jest dla nas, że pewne przestrzenie (ulica, park), usługi (komunikacja publiczna) czy przedmioty (książki z biblioteki) nie są i nie mogą być własnością prywatną: oczekujemy, że będą dostępne dla wszystkich i każdy w równy sposób będzie mógł z nich korzystać.

Nie można jednak ograniczać dobra wspólnego wyłącznie do przestrzeni fizycznej czy obiektów materialnych. Czy jesteś w stanie wymienić kilka niematerialnych dóbr wspólnych?

Dobrem wspólnym jest tak samo przestrzeń miejska jak twórczość Mickiewicza czy podstawowy przepis na bigos. Trudno byłoby zaakceptować świat, w którym przejście przez ulicę wymagałoby zgody jakiejś firmy, każdorazowa lektura Mickiewicza opłaty na rzecz jakiegoś wydawcy, a podanie bigosu na obiad zezwolenia najlepszego szefa kuchni. To naturalne, że chcemy czerpać z naszego dobra wspólnego bez ograniczeń. Jednak kiedy w poszczególnych częściach tego kursu będzie przywoływane pojęcie domeny publicznej, zawsze będzie rozumiana jako zbiór dóbr niematerialnych.

W ramach ćwiczenia warto zadać sobie pytanie, czym jest tak naprawdę Pan Tadeusz: czy rękopisem pisanym w Paryżu w latach trzydziestych XIX wieku? A może pierwszym, drugim i kolejnym wydaniem dzieła? Czy Pan Tadeusz w druku jest czymś istotnie innym niż Pan Tadeusz w postaci pliku tekstowego do ściągnięcia z serwisu Wolne Lektury?

Pan Tadeusz to dobro niematerialne – utwór literacki zawierający określoną fabułę i świat przedstawiony, zbudowany za pomocą odpowiedniego języka. Jako niematerialna wartość Pan Tadeusz może przybierać różne postaci: od rękopisu, który w ogóle pozwolił na jego uzewnętrznienie i zakomunikowanie innym, aż po milionowe nakłady i krążące w internecie pliki, które mogą być błyskawicznie kopiowane. Kiedy zaczniecie się zajmować domeną publiczną, powinniście pamiętać o tym, że mamy do czynienia dobrami niematerialnymi i jest mało ważne, czy stara fotografia, którą chcecie skopiować, jest plikiem graficznym dostępnym w bibliotece cyfrowej czy odbitką umieszczoną w książce albo zawieszoną gdzieś w muzeum. W tych wszystkich przypadkach będzie to ten sam utwór, a nasze prawa do jego wykorzystania będą – co do zasady – wszędzie takie same.